یک بام و دوهوای بایدن در مذاکرات احیای برجام

پس از برگزاری مذاکرات دوحه، مقامات آمریکایی بار دیگر به تقویت عوامل بیرونی برای تاثیرگذاری بر فضای مذاکرات روی آورده اند. تمامی این اقدامات صرفا با هدف پس زدن مطالبه ایران مبنی بر " ارائه تضمینهای اعتباری" در پروسه احیای توافق هسته ای صورت می گیرد. مقاومت غیر حقوقی آمریکا در برابر ارائه تضمینهای اعتباری با هدف حضور شرکتهای خارجی در ایران، اصلی ترین عامل به بن بست رسیدن مذاکرات و عدم پیشرفت در آن ( از اسفند ماه 1400 تا کنون) محسوب می شود. در چنین شرایطی، شاهد ارائه سیگنالهای تکراری و عجیبی از سوی دولت بایدن هستیم.به عنوان مثال، «جان کربی» هماهنگ‌کننده شورای امنیت ملی آمریکا در امور ارتباطات راهبردی در نشست خبری اخیرش و در تلاش برای تأکید بر اینکه دولت فعلی هم مانند دولت سابق جمهوری‌خواه مواضع تندی در برابر ایران دارد گفت: «وقتی که آن‌ها (ایران) چرخش سانتریفیوژهای خود را متوقف کنند و به پایبندی برگردند و به شدیدترین و سخت‌ترین نظارت در مقایسه با در هر توافقی که تا به حال در این زمینه صورت گرفته برگردند، مشمول برداشته شدن تحریم‌ها می‌شوند و فضای تنفس اقتصادی پیدا می‌کنند و کارهایی در بازار نفت انجام دهند».

صورت مسئله کالا مشخص است! علی‌رغم آن که دولت بایدن بارها خروج ترامپ از برجام را یک اشتباه تلقی کرده‌اند و مدعی هستند که قصد دارند به توافق هسته‌ای ایران بازگردند اما رسماً اقدام ملموسی در این راستا انجام نمی‌دهند و از تریبون‌ها مختلف برای مسئول شناختن ایران برای عدم پیشرفت مذاکرات استفاده می‌کنند.با این حال مقامات جمهوری اسلامی ایران تأکید دارند که تهران از توافق هسته‌ای خارج نشده بلکه واشنگتن است که ابتدا باید خروج خود از برجام را جبران کند، اما مسئولان آمریکایی همچنان به ادعای خود مبنی بر لزوم بازگشت ایران به پایبندی به توافق اصرار دارند. به عبارت بهتر، مقامات کاخ سفید از "توافقی بدون تضمین اعتباری" دفاع می کنند. تاکید مکرر اعضای دولت بایدن مبنی بر خطاکار بودن ترامپ در خصوص خروج از توافق هسته ای صرفا مصرفی داخلی ( در آمریکا) دارد زیرا اثر این اعتراف خود را طی یکسال اخیر در مذاکرات وین و دوحه نشان نداده است! از سوی دیگر، با توجه به شرایطی که اکنون حاکم است، بدون تردید وضعیت سکون در معادله برجام نمی تواند، ادامه پیدا کند. دلیل اصلی این مساله این است که هم ایران و هم دیگر اعضای نظام بین الملل در صدد تعیین تکلیف این پرونده هستند.

بر خلاف فضاسازی های غیر حقوقی و تبلیغاتی دولت بایدن در قبال توافق هسته ای احیای توافق هسته ای  معلول تحقق دو مولفه در کنار یکدیگر است. اول، توافق نظر در مورد نقاط اختلافی و دوم، تثبیت این توافق نظر در قالب یک گزاره مکتوب. اکنون اتفاق نظر در خصوص اکثر موارد اختلافی صورت گرفته با این حال، بسیاری از این توافق نظرها هنوز مکتوب نشده اند. این بدان معناست که حدود و ثغور اجرایی و حقوقی و همچنین ابعاد مختلف آن ها محاسبه و اعمال نشده است. یعنی صرفا بر سر برخی موارد اختلافی تفاهم هایی صورت گرفته است. دو مورد از موضوعاتی که ما شاهد هستیم موجب گره خوردگی و ایجاد وقفه در مذاکرات شده اند، یکی تعیین تکلیف محدودیتهای غیر هسته ای دخیل در پروسه رفع تحریمهای ضد ایرانی ( مانند محدودیتهایی که به بهانه مبارزه با تروریسم علیه نهادهای اقتصادی و امنیتی کشومان وضع شده است ) و دیگری هم بحث ارائه تضمین های اعتباری است. این دو مقوله هنوز حل و فصل نشده اند. این بدان معناست که در مورد آن ها تفاهم اولیه هم صورت نگرفته، چه برسد به اینکه این تفاهم به مرحله تثبیت و البته، مکتوب شدن بخواهد برسد. در شرایط کنونی معادله برجام در مرحله ای قرار گرفته که اگر این دو اختلاف به صورت خاص حل و فصل نشوند، بدون تردید چشم اندازی نیز برای دستیابی به یک توافق وجود نخواهد داشت.در این میان، تضمینهای اعتباری و لزوم ارائه آنها جایگاه ویژه ای دارد. در جریان برگزاری نشست دوحه، مقامات آمریکایی تاکید کردند که قدرت ارائه تضمینهای اعتباری به شرکتهای خارجی جهت سرمایه گذاری در ایران را ندارند! دولت بایدن مدعی است که حتی تا سال 2024 میلادی که قطعا دموکراتها در کاخ سفید حضور دارند نمی توانند چنین تضمینی را ارائه دهند. در چنین موقعیتی ،انتقادات مکرر بایدن و همراهانش از ترامپ بابت خروج از برجام و شماتتهایی که در این خصوص صورت می گیرد، اصالت چندانی ندارند!