علت ناترازی گاز چیست؟/ بازهم پای ژنرال زنگنه وسط است

روزنامه ایران با اشاره به مشکل مزمن ناترازی گاز در کشور نوشت: دلیل مهم این اتفاق، تعلل وزارت نفت دولت قبل در عدم سرمایه‌گذاری کافی در صنعت نفت از جمله در توسعه ذخیره‌سازی گاز بوده است. از کمبود گاز همزمان با نزدیک‌شدن به فصل سرد سال در کنار رشد مصرف گاز بخش خانگی، به‌عنوان یکی از چالش‌های مهم صنعت نفت و گاز کشور یاد می‌شود؛ چالشی که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر صنایع مختلف کشور تأثیر منفی خود را گذارده است. به‌طور معمول، ذخیره‌‌سازی انرژی با هدف استفاده درفصول سرد سال، روشی مهم و در عین ‌حال کارساز برای کشورهای تولیدکننده انرژی به‌شمار می‌رود. در واقع هدف از ذخیره‌سازی انرژی را اتخاذ روشی مطمئن برای کنترل «اوج مصرف گاز» به حساب می‌آورند.

در این روش، در ماه‌های گرم سال که مصرف گاز پایین بوده، گاز مازاد در مخازن ذخیره می‌شود و در ماه‌های سرد سال که مصرف به اوج می‌رسد، گاز ذخیره شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. ذخیره‌سازی گاز همواره در تجارت گاز از جایگاه رفیعی برخوردار بوده، به نحوی که در بسیاری از کشورهای دنیا بین ۱۰ تا ۱۲ درصد گاز مصرفی را ذخیره‌سازی می‌کنند، هرچند که سهم ذخیره‌سازی گاز در کشور در محدوده ۱.۷ درصد گاز مصرفی بوده است، آن‌ هم در کشوری که عنوان سومین تولیدکننده گاز جهان را با خود به یدک می‌کشد و دارنده ۱۸ درصد از میادین گازی جهان است. 

گزارش‌ها نشان می‌دهند میزان مصرف گاز در بخش خانگی در تابستان ۲۰۰ میلیون مترمکعب بوده که این رقم در زمستان به‌دلیل مصرف زیاد به بالای ۶۰۰ میلیون مترمکعب در روز هم می‌رسد. در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد انرژی کشور به‌ وسیله گاز تأمین می‌شود. هم‌اکنون رشد مصرف گاز در کشور در زمینه‌هایی همچون مصارف خانگی سالانه ۶ درصد، بخش‌های عمده ۵ درصد و در بخش نیروگاهی ۴ درصد برآورد می‌شود. رشد شدت مصرف انرژی در کشور نسبت به مصرف جهانی بیش از دو برابر است.

واقعیت این است ناشی‌گری دولت قبل در انحلال شرکت ذخیره‌سازی گاز طبیعی و کم‌کاری در توسعه ذخیره‌سازی گاز، ضربه سنگینی به صنعت نفت و گاز و حتی اقتصاد کشور وارد کرده است. بر این اساس، یکی از پیامدهای این اقدام، ناترازی و افت شدید گاز در فصل سرد سال است. شرکت ذخیره‌سازی گاز طبیعی، یکی از شرکت‌های فعال در زمینه ذخیره‌سازی بوده که در خردادماه سال 97 منحل شد.

 به‌دنبال اعلام این انحلال، طرح‌های در دست اجرای آن هم به شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران منتقل شد، اما این شرکت پیش از انحلال چه سرنوشتی داشت؟ مطالعات ذخیره‌سازی گاز طبیعی در میدان یورتشا و سراجه قم از سال 75 در شرکت ملی گاز ایران با انعقاد قرارداد با شرکت kbb شکل واقعی به خود گرفت که درسال 78 به شرکت ملی نفت منتقل شد.

اردیبهشت‌ماه سال 82 مجدداً به عنوان یک طرح به شرکت ملی گاز واگذار شد اما طرح مذکور از اسفندماه سال 84 به‌صورت مدیریت جداگانه به فعالیت خود ادامه داد و از سال 86 هم به شرکت ذخیره‌سازی گاز طبیعی منتقل شد، هرچند که پروژه یورتشا به‌دلیل ترک کار توسط پیمانکار مربوطه یعنی «سفره گاز فرانسه» به تعویق افتاد اما قرار شد به‌صورت bot و boo انجام شود که به‌دلیل انحلال شرکت، ادامه فعالیت به شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران انتقال یافت. در نهایت، پروژه سراجه در سال 91 به بهره‌برداری رسید و در سال 92 هم تأسیسات ذخیره‌سازی سراجه به شرکت ملی گاز منتقل شد. پروژه شوریجه هم با وجود آنکه از سال 89 شروع شد اما در سال 94 به بهره‌برداری رسید. واقعیت این است که کارنامه دولت قبل در زمینه توسعه صنعت نفت و گاز از جمله ذخیره‌سازی گاز خالی از نمرات قابل قبول بوده که تأثیرات آن یکی پس از دیگری نمود می‌یابد.

مهدی هاشم‌زاده کارشناس حوزه انرژی گفته است که با توجه به پتانسیل‌های ایران در حوزه گاز، اگر طی سال‌های گذشته به موضوع ذخیره‌سازی توجه می‌شد، می‌توانستیم در حل مشکل ناترازی تولید و مصرف و همچنین صادرات گاز گام برداریم که متأسفانه با انحلال شرکت فعال در این حوزه در دهه ۹۰، از این قافله جامانده‌ایم.