پای دراز همسایه؛ سرانجام تنش ایران و افغانستان چه می شود؟

ر‌وزنامه شرق نوشت: دیروز مرز مشترک میان ایران و افغانستان به محلی برای ردوبدل‌کردن آتش میان نیرو‌های امارت اسلامی و مرزبانان ایرانی تبدیل شد و تصاویر مختلفی از منطقه در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که بیش از یک تیر‌اندازی ساده و معمولی بود. طالبان که از یک سو با بسیاری از رفتار‌هایی که در عرف دیپلماتیک یا قوانین مرزبانی رایج، غریبه است و از سویی دیگر حاضر نیست حقابه ایران از هیرمند را بدهد، این روز‌ها در مرز در حال خط‌و‌نشان‌کشیدن برای کشاورزان ایرانی است، با پاسخ قاطع نیرو‌های مرزبانی ایران مواجه شده است. چندی پیش بود که با هشدار رئیس‌جمهوری ایران برای حل حقابه ایران از هیرمند رفتار‌های گستاخانه طالبان تشدید شد. حقابه هیرمند از ۱۵۰ سال پیش به دلیل توافق‌های اجرائی‌نشده، مورد مناقشه ایران و افغانستان بوده است. اکنون چند سالی است با سدسازی افغانستان تنها منبع آب شرق ایران تقریبا قطع شده و همین مسئله مردم و مسئولان را عصبانی کرده است.

در‌حالی‌که مقامات ایران تأکید دارند که باید هیئت فنی این کشور میزان آب رود هیرمند در سد‌های افغانستان را ارزیابی کند، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، مدعی شده که در معاهده ۱۳۵۱ در‌این‌باره چیزی گفته نشده است. او در گفتگو با بی‌بی‌سی پشتو گفته است که با توجه به معاهده، ممکن است طالبان به هیئت ایرانی اجازه بازدید از سد‌های آب افغانستان را ندهند.

با تشدید بحران آب رفتار نامعقول طالبان هم تشدید شده و بعد از درگیری نظامی دیروز طالبان به خود اجازه داده ایران را تهدید به «اصلاح» کند. طالبان دیروز با انتشار ترانه‌ای توهین‌آمیز، ایران را تهدید کرد و گفت ایران را اصلاح می‌کنیم. به گزارش ایندیپندنت فارسی، در این ویدئو که به شکل ترانه منتشر شده و ادوات نظامی گروه طالبان را نشان می‌دهد، آمده است: رهبر ما ملا یعقوب تهران را اصلاح خواهد کرد و طالبان هر زمان آماده قربانی‌دادن است. این زیاده‌گویی در حالی است که دیروز براساس برخی تصاویر، مرزبانان طالبان با کشاورزان ایرانی بر سر مرز درگیر شده و مرزبانان ایرانی وارد ماجرا شدند تا طالبان حساب کار دستش بیاید، البته اگر توان فهم تبعات چنین برخورد‌های قهری با ایران را داشته باشد.

البته سرگزی، نماینده زابل، در مجلس گفته است: «گروهی حامل مواد مخدر به سمت مرز‌های ایران در حال حرکت بودند که نیرو‌های هنگ مرزی کشورمان با آن‌ها درگیر می‌شوند و در پی آن نیرو‌های مسلح افغانستانی هم به حمایت از این گروه به سمت نیرو‌های ما تیراندازی کردند»، در‌این‌بین رسانه‌های محلی افغانستان با اشاره به درگیری در مرز مشترک با ایران اعلام کردند، این درگیری در منطقه ماککی ولسؤالی کنگ ولایت نیمروز بین نیرو‌های امارت اسلامی و مرزبانان ایرانی رخ داده است. در این بین عبدالنافع تکور، سخنگوی وزارت کشور طالبان، در توییتی مدعی شد: «مربوطات ولایت نیمروز نیرو‌های سرحدی ایرانی به طرف افغانستان شلیک کردند که با واکنش متقابل مواجه شدند. در جریان نبرد از هردو طرف یک یک فرد کشته و تعدادی زخمی شدند. موضوع به بزرگان هردو طرف رسیده و اکنون وضعیت تحت کنترل می‌باشد.».

بهره‌گیری نیرو‌های ایرانی از موشک کاملا کذب است

در ادامه اخبار جسته‌گریخته‌ای که در شبکه‌های اجتماعی بدون منبع موثق منتشر می‌شد، تسنیم در گزارشی میدانی نیز از وقوع درگیری میان مرزبانان ایران در مرز نیمروز و تعدادی از نیرو‌های طالبان مستقر در مرز افغانستان تأیید کرد و گفت علت این درگیری هنوز مشخص نشده است. در ادامه اخباری که از منطقه منتشر می‌شد، مشخص شد با توقف درگیری در مرز ایران و افغانستان، مسئولان مرزبانی ایران و طالبان هم‌اکنون تشکیل جلسه‌ای داده‌اند تا دلایل تنش به‌وجودآمده را بررسی کنند.

تسنیم همچنین در بیان جزئیات این حادثه نوشت: این درگیری ظهر دیروز در مرز سیستان‌وبلوچستان ایران و ولایت نیمروز افغانستان و در مناطقی مانند اطراف روستا‌های ساسولی، حاتم و ماککی رخ داده است. در این درگیری از سلاح‌های سبک و نیمه‌سبک و توپخانه استفاده شده است. با این حال اخبار مبنی بر بهره‌گیری نیرو‌های ایرانی از موشک کاملا کذب است. اخبار مبنی بر هدف قرار داده‌شدن فرودگاه زرنج در افغانستان از طرف نیرو‌های ایرانی غیرواقعی و کذب است و درگیری‌ها در همان اطراف مناطقی که در بند یک آمد، به وقوع پیوسته است. پس از شروع درگیری‌ها مکاتبات و تماس‌هایی میان سفارت ایران در افغانستان و وزارت دفاع دولت طالبان برقرار می‌شود. براساس‌این از تقریبا ساعتی پیش این درگیری‌ها پایان یافته و دو طرف مشغول بررسی چرایی این تنش هستند.

گشت‌زنی پهپاد‌های ایرانی در مرز

کانال سپاه قدس هم در گزارشی از آنچه در مرز رخ داده، نوشت: «اخبار منتشر‌شده حاکی از این است که پهپاد‌های ایرانی از پایگاه شهید علی عربی شهر زاهدان به سمت مرز به پرواز درآمدند و در حال گشت‌زنی هوایی بر نوار مرزی هستند». در ادامه بر اعلام «آماده‌باش فوری به لشکر ۸۸ زرهی زاهدان، تیپ ۱۸۸ زرهی زاهدان و گروه رزمی پایگاه سوم هوانیروز ارتش اعزامی از کرمان مستقر در پایگاه مقدم هوانیروز زاهدان»، تأکید شده است».

صدای انفجار‌های شدید در مرز ایران و افغانستان

صابرین‌نیوز نیز با تیتر «گزارش‌هایی از حملات توپخانه‌ای ایران به مواضع طالبان» نوشت: «صدای انفجار‌های شدید در مرز ایران و افغانستان در نیمروز به گوش می‌رسد». هم‌زمان، ایندیپندنت، فیلمی منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی با امضای «وزارت دفاع طالبان» را بازتاب داد که در ضمن پخش تصاویری از آمادگی رزمی نیرو‌های طالبان، در بخشی از شعر تهییجی آن آمده است: «رهبر ما ملا یعقوب ایران را اصلاح می‌کند». کانال جهان بین‌الملل هم با استناد به برخی منابع خبری نوشت: «ساکنان مناطق مرزی با ایران در روستا‌های ساسولی، ماککی و حاتم در افغانستان خانه‌های خود را تخلیه کردند».

منابع افغانستانی هم در گزارشی که در بعد‌ازظهر دیروز منتشر کردند، تأکید داشتند: «نیرو‌های ایرانی هم‌اکنون در دستور‌العمل تهاجمی و دفاعی از پاسگاه‌ها خارج شدند و در دشت‌های اطراف مرز نیمروز آرایش دفاعی گرفته‌اند تا طالبان نتواند با هدف قراردادن این پاسگاه‌ها از ایران تلفات بگیرد. نیرو‌ها در هر نقطه درگیری مجهز به تیربار‌های نیمه‌سنگین و دوش‌پرتاب هستند. به جز توپخانه، هر واحد مستقر حداقل یک قبضه خمپاره دارد و به وسیله گرایی که پهپاد‌ها می‌دهند، به صورت دقیق محل تجمع طالبان را هدف قرار می‌دهد».

دستورات قاطعانه لازم به مرزبانان ابلاغ شده است

در ادامه اخبار مربوط به درگیری نظامی در مرز، واکنش‌ها در تهران با کمی مکث، اما قاطعانه بود. سردار قاسم رضایی، جانشین فرمانده انتظامی، درباره اقدام نسنجیده نیرو‌های طالبان در مرز ایران اظهار کرد: حدود ساعت ۱۰ امروز ۶ خردادماه نیرو‌های طالبان از سمت کشور افغانستان بدون در نظر گرفتن و رعایت قوانین بین‌المللی و حسن هم‌جواری با انواع سلاح مبادرت به تیراندازی به پاسگاه ساسولی واقع در حوزه هنگ مرزی زابل کردند که با واکنش قاطعانه مرزبانان دلیر و شجاع فراجا مواجه شدند. او در ادامه توضیح داد: بعد از تیراندازی‌های طرف طالبان، براساس پروتکل‌های مرزی از سوی مرزبان درجه ۱ تذکرات لازم به نیرو‌های مهاجم داده شده است؛ اما متأسفانه مجددا از ساعاتی قبل تیراندازی شروع و درگیری‌ها ادامه دارد. جانشین فرمانده کل انتظامی کشور همچنین عنوان کرد: در پی شروع درگیری‌های مرزی از سوی طالبان، سردار احمدرضا رادان، فرمانده کل انتظامی کشور، دستورات قاطعانه لازم را به مرزبانان ابلاغ و تأکید کرده‌اند «شجاعانه و قاطعانه از مرز‌ها دفاع کنند و به هیچ احدی اجازه تعدی و نزدیک‌شدن به مرز‌ها را ندهند». گفتنی است، در این دستور تأکید شده است که «نیرو‌های مرزی جمهوری اسلامی ایران به هرگونه تعدی و تعرض مرزی قاطعانه پاسخ خواهند داد و حاکمان فعلی افغانستان باید در قبال عمل نسنجیده و مغایر با اصول بین‌المللی خود پاسخ‌گو باشند».

مرزداران با اقدامات عملیاتی و تشدید پوشش منطقه به حراست از مرز‌ها پرداختند

مرکز اطلاع‌رسانی مرزبانی سیستان‌و‌بلوچستان هم در اطلاعیه‌ای جزئیاتی از درگیری در مرز ایران و افغانستان را اعلام کرد. در این اطلاعیه آمده است: «پیش از ظهر دیروز مرزبانان جان‌برکف هنگ مرزی زابل با افراد مسلح ناشناس که قصد ورود به خاک جمهوری اسلامی ایران را داشتند، در نقطه صفر مرزی درگیر شدند که منجر به تبادل آتش و درگیری مسلحانه شد. در این درگیری، مرزبانان با برتری آتش سنگین و تحمیل تلفات، خسارات جدی را به آنان وارد کردند. مرزداران غیور مرزبانی استان سیستان‌وبلوچستان با اقدامات عملیاتی و تشدید پوشش منطقه به حراست از مرز‌ها پرداختند».

شروع تنش از سمت طالبان بوده

در همین راستا، جلیل رحیمی‌جهان‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، درباره تنش میان نیرو‌های نظامی ایران و طالبان در مرز نیمروز گفت: تنشی که دیروز ایجاد شد، عمدتا از سمت طالبان بوده است و نیرو‌های ما به رفتار متقابل پرداختند. شروع تنش از سمت طالبان بوده و نیرو‌های ما صرفا پاسخ داده‌اند. این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: متأسفانه از زمان روی‌کارآمدن طالبان ما شاهد بعضی اقدامات غیرعقلانی و تنش‌های مرزی بوده‌ایم، عمده این مشکلات به ناآشنایی مرزبانان و نیرو‌های طالبان که در مناطق مرزی مستقر هستند، بازمی‌گردد که با حدود مرزی و قوانین و پروتکل‌های مرزی خیلی آشنایی ندارند.

او تأکید کرد: طالبان با بسیاری از الزاماتی که به لحاظ قانونی منعی برای آن وجود ندارد یا بسیاری از رفتار‌هایی که در عرف دیپلماتیک یا قوانین مرزبانی رایج است، چالش پیدا می‌کند و گاهی اوقات در قبال نیرو‌های ما رفتار‌های ایذائی انجام می‌دهد؛ اما ایران با صبر، متانت و حوصله با رفتار‌های طالبان برخورد کرده است.

رحیمی‌جهان‌آبادی عنوان کرد: به‌تازگی در مناطق مرزی شرقی خودمان به خاطر امنیت خودمان برای اینکه بتوانیم کنترل بیشتری داشته باشیم، در بعضی از مناطق احداث دیوار‌های مرزی، سیم خاردار و ایجاد موانع در دستور کار ارتش ما قرار گرفته است، برای اینکه استحکامات مرزی داشته باشیم. طالبان در این زمینه با وجود اینکه هفته پیش هیئت‌هایی از ما در کابل حضور داشتند (چه هیئت‌های دیپلماتیک، چه هیئت‌های نظامی، مرزبانی و ستاد کل نیرو‌های مسلح) و با وجود قول مساعد و توافقات فی‌مابین باز هم رفتار‌های ایذائی و چالشی انجام می‌دهد. او تأکید کرد: مرزبانی ما این رفتار‌ها را با صبر و متانت پاسخ می‌دهد؛ اما گاهی اوقات چاره‌ای جز پاسخ مرزی به ایجاد تنش نیست. اگر حمله‌ای به مرزبانی ما شود، نیرو‌های ما پاسخ می‌دهند.

سابقه این‌گونه درگیری‌ها با استقرار طالبان

محمد سرگزی، دیگر نماینده مردم در مجلس، نیز درباره تبادل آتش در منطقه ماککی شهرستان کنم ولایت نیمروز میان نیرو‌های طالبان و مرزبانان جمهوری اسلامی ایران اظهار کرد: این‌گونه درگیری‌ها سابقه‌هایی در مدت اخیر و پس از استقرار حکومت طالبان داشته؛ اما درباره این درگیری بر‌اساس اطلاعات کسب‌شده از مسئولان محلی صبح دیروز گروهی حامل مواد مخدر به سمت مرز‌های ایران در حال حرکت بودند که نیرو‌های هنگ مرزی کشورمان با آن‌ها درگیر می‌شوند و در پی آن نیرو‌های مسلح افغانستانی هم به حمایت از این گروه به سمت نیرو‌های ما تیراندازی کردند. نماینده مردم زابل، زهک، هیرمند و نیمروز و هامون در مجلس شورای اسلامی، ادامه داد: این درگیری‌ها چند ساعتی ادامه پیدا کرد و در نهایت ساعتی پیش خاتمه پیدا کرده است و در حال‌حاضر شرایط مرز در مجاورت استان نیمروز افغانستان آرام گزارش شده است. او درباره تلفات این درگیری نیز گفت: گزارش دقیقی از این موضوع هنوز در دست نیست؛ اما بر‌اساس اطلاعات اولیه افرادی در این درگیری که از ساعت حدود ساعت ۹ صبح آغاز شده و تا ساعت ۱۴ ادامه پیدا کرده است، مجروح شده‌اند؛ اما درباره هویت این افراد هنوز گزارشی نشده است.

شهادت دو مرزبان ایرانی در درگیری با طالبان

تا زمان تنظیم این گزارش طی درگیری پیش از ظهر دیروز نیرو‌های طالبان و مرزبانان ایرانی در منطقه «ماککی» مرز مشترک ایران و افغانستان دو مرزبان ایرانی شهید و دو شهروند زخمی شدند.

منبع: روزنامه شرق