زنگ خطر مهاجرت برای مسئولان

گروه سیاست نامه‌نیوز: بی‌راه نیست اگر بگوییم در سال‌های اخیر به موازات سخت شدن شرایط اقتصادی میزان مهاجرت از ایران هم افزایش یافت تا جایی که اکنون برخی کارشناسان زنگ خطر کمبود متخصصان در سال‌های آینده در ایران را می‌دهند. بحث مهاجرت در روزهای اخیر با سخنان تازه محمدجواد ظریف بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت؛ به خصوص آنجایی که او گفت: «از هر ۱۰ دانشجویی که من را می‌بینند، پنج نفر آنها می‌گویند برای‌ ما رزومه بنویس که از کشور خارج شویم».

مهاجرت در ایران دلایل گسترده‌ای دارد که در ادامه به ذکر برخی از آنها می‌پردازیم اما مهم‌ترین عامل که شاید جمع همه عوامل دیگر باشد، ناامیدی نسبت به آینده است. هرچه قدر اوضاع اقتصادی مناسب شود، چشم‌انداز عمومی از آینده نیز مبهم می‌شود.

یکی از مهم‌ترین مشکلات اقتصادی موجود که مردم را بسیار آزرده کرده، کاهش ارزش پول ملی و متعاقبش تورم است. تورم در سال‌های اخیر طوری بوده است که هر روز قدرت خرید مردم کاهش یافته است و طبیعتا سفره مردم روزبه‌روز کوچک و کوچک‌تر شده است. بیکاری هم بر بدتر شدن اوضاع دامن می‌زند. بیکاری دو نوع است یا مطلق که افراد کلا کاری پیدا نمی‌کنند یا آنکه کاری متناسب با استعداد، توانمدی و تحصیلات خود پیدا نمی‌کنند و مجبور می‌شوند در مشاغلی غیرمرتبط فعالیت کنند. هردوی این دو گروه تمایل دارند که به خارج از کشور مهاجرت کنند که یا دستِ‌کم شغلی پیدا کنند یا آنکه بتوانند در حرفه تخصصی خود شغلی با حقوق متناسب به دست آورند. نیازهای کشورهای مختلف به مختصصان و به موازات شرایط سخت متخصصان در داخل کشور هم آنها را راغب می‌کند که به کشورهای دیگر مهاجرت کنند.

افزون بر مشکلات اقتصادی که مهم‌ترین عامل است اما محدودیت‌های فرهنگی هم در سال‌های اخیر باعث جمع‌بندی برخی برای مهاجرت شده است. گفتمان برخی تندروها که می‌گویند هرکس چنین شیوه‌های فرهنگی-اجتماعی را قبول ندارد به خارج از کشور بروند یا آن دیگری که می‌گفت «مملکت مال حزب‌اللهی‌هاست» برخی را به این نتیجه می‌رساند که باید جمع کنند و بروند. محدودیت‌های سیاسی را هم باید در کنار محدودیت‌های اجتماعی در نظر گرفت.

موضوع دیگر آن است که امروز حتی آنهایی که امکان مهاجرت را هم ندارند، خود را به هر آب و آتشی می‌زنند که هر طور که شده به خارج از کشور بروند، ولو آنکه در کشورهای دیگر شرایط خوبی نداشته باشند که در اینجا حتی می‌شود از واژه فرار از وضیعت موجود به جای مهاجرت استفاده کرد.

نکته پایانی هم آن است که اگر میزان مهاجرت بسیار بالا برود، نیروهای متخصص در کشور کم می‌شود. به طور مثال اگر بسیاری از متخصصان قلب یا مغز و اعصاب از کشور بروند یا اگر دیگر سرمایه‌گذاری در کشور صورت نگیرد یا اگر معلمان حاذق از کشور رفته باشند، آنهایی که مانده‌اند هم احساس خطر می‌کنند که دیگر شرایط مناسب زندگی نیست و آنها هم می‌روند. در واقع افزایش مهاجرت، مهاجرت‌های ثانویه را در پی خواهد داشت که پدیده‌ای بسیار خطرناک است که مسئولان را باید بر آن بردارد که فکری عاجل در این موضوع کنند و با رفع مشکلات موجود مردم را قانع کنند که هنوز وطن خود بهترین جا برای زندگی است.