سید علی خمینی: هیچ کدام از مشکلات اقتصادی کشور ناشی از فقه جعفری نیست

حجت‌الاسلام و المسلمین سید علی خمینی عصر روز جمعه در آیین چهلمین روز رحلت آیت‌الله سید محمد موسوی بجنوردی، گفت: سال اولی که در نجف بودم، آیت‌الله حکیم(ره) به من گفتند شما سعی کنید از جلسات گعده‌های علمی نجف هم بهره ببرید. بعد گفتند خود من میزانی که در گعده‌های علمی آقا میرزا حسن بجنوردی و آقای شیخ حسین حلّی استفاده کرده‌ام، شاید از سایر درس‌ها استفاده نکرده‌ام.

نوه امام خمینی(س)، افزود: من یک وقتی به خود آقای بجنوردی هم گفته بودم که شهرت خانواده بجنوردی و خصوصا آیت‌الله العظمی میرزا حسن بجنوردی در نجف، بسیار بیش از شهرت ایشان در قم است.

پروژه علمی آیت‌الله موسوی بجنوردی «فقه معطوف به قانون» بود

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه پروژه‌های علمی بسیار زیادی در حوزه و دانشگاه هست، اظهار داشت: این مهم است که ما ببینیم آیت‌الله سید محمد بجنوردی در کدام پروژه علمی تعریف می‌شد و جایگاه ایشان کجا بود؟ من معتقد هستم ایشان در یک پروژه علمی تعریف می‌شد که من نام آن را «فقه معطوف به قانون» می‌گذارم. خود ایشان هم یک جایی گفته بود که مبدع این پروژه، امام خمینی(س) بودند.

سید علی خمینی تصریح کرد: شما می‌توانید در حجره یا مسجد بنشینید و فقه بنویسید و اجرا هم بکنید؛ اما فقهی که با آن یک نانوایی را هم نمی‌شود اداره کرد. امام به تعبیر مرحوم آیت‌الله بجنوردی مبدع فقهی بودند که برای اداره جامعه ایده و حرف داشت. ایشان یک وقتی می‌گفتند که وقتی شورای عالی قضایی بودم، امام به من فرمودند تو خیلی سیاسی نیستی؛ روی قوانین کار کن. مرحوم آیت‌الله بجنوردی می‌گفتند من خیلی شب‌ها تا پاسی از شب روی قوانین کار می‌کردم.

باید فقه را طوری عرضه کنیم که بتواند تبدیل به قانون شود و در ساحت اجتماع جوابگو باشد

وی افزود: پروژه علمی که ایشان پی گرفت، «فقه معطوف به قانون» بود. یعنی ما اگر بخواهیم فقهی را عرضه کنیم، باید مسأله‌ای را بیان کنیم و مسأله را به نحوی بیان کنیم که بتواند تبدیل به قانون شود؛ و در ساحت اجتماع جوابگو باشد.

استاد حوزه علمیه نجف تأکید کرد: ما در فقه احکامی داریم. مثلا اگر مسأله «خسارت تأخیر تأدیه وام‌ها» را از پیش از انقلاب و دوران ابتدای انقلاب و برخورد شورای نگهبان با این حکم را نگاه کنید، شاهد بسیار روشنی است. ببینید بعضی فقهای ما با این مسأله چه کار کرده‌اند. تا مدت‌ها می‌گفتند ربا و حرام است و نمی‌شود گرفت. اگر در مسجد بنشینید و یک نفر 10 دینار از شما قرض بگیرد، می‌شود این حرف را زد.

وی ادامه داد: وقتی فقط در سال 1401 یک میلیون و 600 هزار نفر از بانک‌ها وام‌های خرد، 880 هزار نفر وام ازدواج و 790 هزار نفر وام فرزندآوری گرفته‌اند، با این تورمی که امروز با آن روبرو هستیم و در تمام این سال‌ها هم روبرو بوده‌ایم و قیمت دلار که لحظه‌ای بالا می‌رود، اگر شما گفتید خسارت تأخیر تأدیه نداریم، کدام آدم عاقلی است که این وام را به شما پس بدهد؟! کسانی که فقه معطوف به قانون می‌دیدند و فقه معطوف به قانون بحث می‌کردند، خیلی صریح گفته‌اند هیچ اشکالی ندارد؛ نه ربا است و نه شبهه‌ای دارد بلکه لازم و واجب است.

سید علی خمینی گفت: چیزهایی که می‌گویم واقعا اتفاق افتاده و مثال‌های فرضی نیست. یک مسأله‌ای از شیخ طوسی هست که گفت قاضی، حاکم و مسئول جامعه اسلامی نباید احتجاب از مردم داشته باشد. این بود و بر اساس آن فتوا می‌دادند و به روایت منسوب به پیامبر(ص) هم استناد می‌کردند که فرموده بودند اگر مسئولی در نظام اسلامی از مردم احتجاب داشته باشد، خداوند هم از او حجاب دارد.  یکی از مسئولین چند وقت پیش کشور تصمیم گرفت که ما نباید احتجاب داشته باشیم و باید ملاقات عمومی داشته باشیم. در ساعات اولی که ملاقات عمومی این مقام بلند پایه اعلام شد، پنج هزار نفر اسم نوشتند. شما مقایسه کنید با زمانی که پیامبر(ص) در مسجد می‌نوشتند و احتجابی هم نداشتند.

شورای نگهبان خصوصا در سال‌های ابتدای انقلاب احکامی را خلاف شرع تشخیص دادند که امروز دیگر مسائلش حل شده است

وی افزود: اگر فقه را ناظر به قانون کردید و با اقتضائات روز و نگاه به کلان حکومت گفتید من اگر می‌خواهم فقهی بنویسم باید به کلان حکومت نگاه کنم، از موارد شاهدی هم که می‌توانید مراجعه کنید و ببینید این است که شورای نگهبان خصوصا در سال‌های ابتدای انقلاب چه احکامی را خلاف شرع تشخیص دادند که امروز دیگر مسائلش حل شده است. مثلا در شورای نگهبان اول گرفتن کارت مالیاتی برای کسانی که می‌خواهند تجارت کنند را خلاف شرع می‌دانستند. اگر می‌خواستند ثبت ازدواج و طلاق را اجبار کنند که در دفاتر رسمی ثبت شود، می‌گفتند خلاف شرع است. در احیای زمین‌های موات گفتند هرکس بخواهد می‌تواند زمین‌های موات را احیاء کند.

اگر فقه نتواند مبدل به قانون شود، در جامعه امروز نمی‌تواند اجرا شود

نوه امام خمینی(س)، گفت: ما که در این فرآیند به اینجا رسیده‌ایم، یک حرکات فکری صورت گرفت که من آن را تعبیر به «فقه معطوف به قانون» کردم. این فقه باید بتواند مبدل به قانون شود؛ اگر نتواند مبدل به قانون شود، در جامعه امروز نمی‌تواند اجرا شود. کما اینکه بسیاری از موارد هم نشده است. من معتقدم مرحوم آقای بجنوردی در فضای علمی ما چنین جایگاهی داشت. یعنی ایشان در فضایی بود که «فقه معطوف به قدرت» و «فقه معطوف به قانون» را پیگیری می‌کرد؛ و در این زمینه کار کرد، زحمت کشید و مقالات متعددی نوشت که به نظر من مجموعه آنها در این زمینه جمع می‌شود.

هیچ کدام از مشکلات اقتصادی و اجتماعی امروز کشور ما ناشی از فقه جعفری نیست

وی در بخش پایانی سخنان خود تأکید کرد: هیچ کدام از مشکلات اقتصادی و اجتماعی که امروز کشور ما با آنها روبرو هست، و در این 30، 40 ساله با آنها روبرو بوده، ناشی از فقه جعفری نیست. به خاطر اینکه دولتمردان و حاکمان ما خیلی وقت‌ها اصلا سر این مسائل معطل نمانده‌اند. عقیده من این است که مشکلات اقتصادی إلی ماشاءالله هست، اما هیچ کدام آنها ناشی از فقه ما نیست؛ تورم و این قیمت‌های افسار گسیخته ناشی از فقه و فتوای فقهای ما نیست. ناشی از بعضی مشکلات مثل تحریم‌ها، کارشکنی‌ها و ناکاربلدی‌ها است که باید در جای خودش مورد بحث و بررسی قرار بگیرد.

سید علی خمینی در پایان ابراز امیدواری کرد راه و پروژه مرحوم آیت‌الله سید محمد موسوی بجنوردی توسط گروهی از فقها و مجتهدین ادامه داشته باشد.

منبع: جماران