آیا ایران و غرب به سمت تفاهم غیررسمی هسته‌ای پیش می‌روند؟

رویداد۲۴ نوشت: اورشلیم پست در گزارشی به این سوال که آیا ایران و غرب همچنان به سوی یک تفاهم غیررسمی که تنش‌ها در مساله هسته‌ای کاهش دهد، حرکت می‌کنند یا این تفاهم از ریل خارج شده است؟ پاسخ داده و نوشته «باید شواهد کلیدی مرتبط با تفاهم را رصد کنیم تا مطمئن شویم اما این رسانه از منابع غربی شنیده که با وجود برخی اخبار ضد و نقیض، ممکن است این تفاهم همچنان در دستور کار باشد.»

اواسط ژوئن، موجی از گزارش‌ها مبنی بر اینکه تفاهم غیررسمی بین غرب و جمهوری اسلامی حاصل شده یا به زودی حاصل خواهد شد، منتشر شد. این گزارش‌ها به قدری جدی بود که بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل و دیگر مقامات ارشد اسرائیل، حمله همه‌جانبه به مذاکرات با تهران در بالاترین سطح را از سر گرفتند.

توافق «کمتر برای کمتر» به این معناست که تمام اورانیوم با غنای ۶۰ درصد و همه سانتریفیوژ‌های پیشرفته در ایران بمانند و تنها کاری که تهران باید انجام دهد، توقف غنی‌سازی بیشتر ۶۰ درصد است. در این توافق مساله منطقه هم مطرح خواهد شد. در حوزه منطقه خاورمیانه، جمهوری اسلامی متعهد می‌شود که از حمله نیرو‌های نیابتی خود به نیرو‌های آمریکایی در منطقه، به ویژه در عراق و سوریه جلوگیری کند.

در سطح جهانی، بحث‌هایی در مورد توقف فروش تسلیحات جمهوری اسلامی به روسیه برای استفاده علیه اوکراین مطرح شده است.

برخی گمانه زنی‌ها نشان می‌دهد که این توافق غیررسمی، نظیر موارد قبلی، به خاطر حملات اخیر ایران به کشتی‌های تجاری دریایی و درگیری بین تهران و اتحادیه اروپا بر سر انقضای تحریم‌های موشک‌های بالستیک ایران در اکتبر سال جاری ااز بین رفته است.

در عین حال، ایالات متحده تحریم‌های ایران را به طور جزئی، به‌ویژه در مورد وجوهی که عراق به ایران بدهکار است، کاهش داده. منابع غربی به اوشلیم‌پست گفته‌اند، هم ایران و هم اتحادیه اروپا در واقع تفاهم غیررسمی بین خودشان را نقض نکرده‌اند.

پیشتر در ماه جولای، تهران به دو کشتی تجاری حمله کرده اما این دو کشتی تحت پرچم جزایر مارشال و باهاما بوده‌اند. اگرچه این دو کشور متحد نزدیک ایالات متحده هستند، اما نباید آن‌ها را با خود ایالات متحده یکی قلمداد کرد بنابراین اقدام ایران علیه این کشتی‌ها از نظر فنی نقض توافق این کشور برای جلوگیری از حمله به آمریکایی‌ها محسوب نمی‌شود.

به همین ترتیب، اگر جمهوری اسلامی در مورد روسیه و اوکراین با اتحادیه اروپا به توافق می‌رسید، اتحادیه اروپا ممکن بود اجازه دهد تا پایان ماه اکتبر تحریم‌های موشک‌های بالستیک جمهوری اسلامی به پایان برسد. این روش کلاسیک اتحادیه اروپا است؛ انتخاب مسیری با کمترین مقاومت. از نظر اتحادیه اروپا، اگر برای لحظه این واقعیت را کنار بگذاریم که ایران در حال تبدیل شدن به یک کشور در آستانه هسته‌ای است، می‌تواند مزایای توافق هسته‌ای مانند حذف تحریم‌های موشک‌های بالستیک را با این امید که تهران به تعهداتش بازگردد، برای آن‌ها در نظر بگیرد.

با این حال، با توجه به اینکه نشانه‌ها حاکی از آن است که تفاهم غیررسمی نهایی شامل مساله روسیه و اوکراین نمی‌شود، جای تعجب نیست که اتحادیه اروپا پا پس بکشد. دلیل آن این است که مسئله روسیه و اوکراین برای اتحادیه اروپا بسیار مهمتر از موضوع هسته‌ای است. در رابطه با موضوع هسته ای، اتحادیه اروپا بیشتر خواهان سکوت است و تا زمانی که تهران رسما از آستانه هسته‌ای عبور نکند، اتحادیه اروپا کاملاً خوشحال است و نزدیک بودن ایران به این آستانه را انکار می‌کند.

در مقابل، اوکراین در حیاط خلوت اتحادیه اروپا قرار دارد و کمک‌های نظامی ایران به روسیه در آن حیاط خلوت مانند یک تهدید نظامی مستقیم برای خود اتحادیه اروپا به نظر می‌رسد. به همین دلیل است که اتحادیه اروپا به نوعی قصد دارد توافق هسته‌ای ایران را نقض کند و تحریم‌های موشک‌های بالستیک را پس از انقضای آن در اکتبر از سر بگیرد.

چرا آمریکا به کاهش برخی تحریم‌ها علیه ایران ادامه می‌دهد؟

بدون درک تفاوت‌های ظریف این اختلافات فوق، شنیدن این خبر که روز سه‌شنبه، رویترز اعلام کرد و گفت «ایالات متحده به عراق اجازه داده از طریق بانک‌های غیر عراقی، بدهی‌هایی برقی خود را به ایران پرداخت کند، تکان‌دهنده بود.»

«آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه ایالات متحده رسما معافیت ۱۲۰ روزه امنیت ملی را امضا کرد و به عراق، که شدیداً به برق ایران وابسته است، اجازه داد بدهی‌های برقی‌اش را به ایران به‌جای حساب‌های محدود در عراق به بانک‌های غیرعراقی در کشور‌های ثالث واریز کند.

چرا ایالات متحده ادامه کاهش تحریم‌های جزئی به ایران را در دستور کار قرار داده در حالی که هم ایران و هم اتحادیه اروپا به اصطلاح تفاهم را نقض می‌کنند؟ (ماه گذشته هم، واشنگتن برخی دیگر از تحریم‌ها را در مورد عراق و جا‌های دیگر لغو کرده بود.)

پاسخ این است که این تفاهم همه مسائل مورد مناقشه ایران و غرب را حل نکرده و تحرکات تهاجمی طرفین نشان‌دهنده این است که هر یک از آن‌ها در هر زمینه‌ای که در آن موافق طرف مقابل نبوده‌اند، قدرتنمایی می‌کنند و از نقطه ضعف‌های دیگری استفاده می‌کنند. با این حال، به نظر می‌رسد کاهش بخشی از تحریم‌ها در ازای توقف برنامه هسته‌ای و توقف حملات به سربازان آمریکایی همچنان پابرجاست و این بدان معناست که ایالات متحده باید برخی از تسهیلات اضافی را برای ایران در نظر بگیرد.

در این مورد، یکی دیگر از دلایلی که آمریکا با کاهش جزئی تحریم‌ها موافقت رده این بوده که ایالات متحده امیدوار بود این اقدام جمهوری اسلامی را از قطع برق عراق در تابستان طاقت‌فرسا باز دارد. علاوه بر این، وجوهی که در حساب‌های غیرعراقی قرار می‌گیرد، همچنان برای دسترسی ایران به امضای ایالات متحده نیاز دارد و صرفاً برای خیرد کالا‌های بشردوستانه اختصاص داده می‌شود.

اگر حملات جدیدی به نیرو‌های آمریکایی در منطقه صورت نگیرد و در کنفرانس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سپتامبر، اکتبر و نوامبر، آژانس گزارش دهد که ایران در واقع پیشرفت هسته‌ای خود را متوقف کرده است، ایالات متحده همه این‌ها را موفقیت‌آمیز تلقی خواهد کرد. در این بین، اتحادیه اروپا دعا خواهد کرد تا قبل از پایان تاریخ انقضای تحریم‌های موشکی علیه ایران در اکتبر، بازگشت گسترده‌تری به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و حل و فصل اختلافات رخ دهد.