تبدیل چین به دشمن؛ تنش پنهان فاش شد!

به نقل از المانیتور، نتانیاهو، با اذعان به اینکه اسرائیل در عرصه بین‌المللی روزبه‌روز منزوی‌تر می‌شود، چین و قطر را به سازماندهی کمپین‌های ضداسرائیلی در رسانه‌های اجتماعی متهم کرد.

در دیدار دوشنبه در وزارت امور خارجه اورشلیم با بزرگ‌ترین هیئت نمایندگان آمریکایی که تاکنون به اسرائیل سفر کرده، نتانیاهو گفت: «آن‌ها در حال سازماندهی حمله به مشروعیت اسرائیل در رسانه‌های اجتماعی جهان غرب و ایالات متحده هستند. ما باید با آن مقابله کنیم و با تلاش‌های خودمان مقابله خواهیم کرد.»  سفارت چین در تل‌آویو روز پنجشنبه در بیانیه‌ای این اتهام را رد کرد و گفت که پکن «از اظهارات رهبر اسرائیلی شوکه شده است.»

تغییر در روابط دیپلماتیک اسرائیل و چین

این تبادل تند، تغییر در روابط دیپلماتیک اسرائیل و چین طی دو سال گذشته را نشان می‌دهد. طبق گزارشی از مؤسسه بروکینگز که در ژانویه ۲۰۲۴ منتشر شد، «پست‌ها و بحث‌های گسترده‌ای درباره عدم همدردی کلی با امنیت و حقوق ارضی اسرائیل را نشان می‌داد.»

با این حال، ناظران سیاسی در اسرائیل اذعان می‌کنند که کشورشان هدف ربات‌های چینی در فضای آنلاین قرار گرفته و برخی مقامات چینی اظهارات ضداسرائیلی منتشر کرده و حمایت از حماس و ایران ابراز کرده‌اند، اما برخی تردید دارند که دولت چین تا جایی پیش رفته باشد که کمپین‌های رسانه‌های اجتماعی علیه اسرائیل را سازماندهی، تأمین مالی یا هدایت کند.

«برای من نامشخص است که نتانیاهو اتهامش را بر اساس چه چیزی مطرح کرده» گالیا لاوی، معاون مدیر مرکز سیاست اسرائیل-چین در بنیاد دیان و گیلفورد گلازر، به المانیتور گفت. «او ممکن است سعی کرده باشد برای واشنگتن خودشیرینی کند، به ویژه اینکه این اظهارنظر را در حالی بیان کرده که مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، هنوز در اسرائیل بود.»

ایالات متحده در حال حاضر درگیر جنگ تجاری پرتنشی با چین است و تعرفه‌ها بر واردات چینی را به ۳۰ درصد افزایش داده آنهم با تهدید به افزایش بیشتر.

در ژوئن ۲۰۲۳، نتانیاهو قصد خود برای سفر به چین در آن سال را اعلام کرد، که سومین سفر او از سال ۲۰۱۷ می‌بود. همکاران نتانیاهو در آن زمان گفتند که این کار او به نوعی  به دولت بایدن سیگنال می‌دهد که اسرائیل گزینه‌های جایگزینی برای شراکت‌های استراتژیک دارد. اما پس از حمله حماس، این سفر به تعویق افتاد.

انتقام از موضع طرفدار فلسطینی پکن؟

تحلیلگران دیگر معتقدند اظهارنظر نتانیاهو ممکن است تلاشی برای تلافی موضع طرفدار فلسطینی  پکن از ۷ اکتبر باشد. برای مثال، در فوریه ۲۰۲۴، چین به دیوان بین‌المللی دادگستری گفت که استفاده فلسطینیان از نیروی نظامی برای «مقاومت در برابر ستم خارجی» یک «حق غیرقابل سلب» است. این بیانیه تیتر اخبار بین‌المللی شد و مورد استقبال حماس قرار گرفت.

نظرسنجی منتشرشده در آوریل ۲۰۲۴ توسط مؤسسه مطالعات امنیتی نشان داد که ۵۴ درصد اسرائیلی‌ها چین را کشوری خصمانه یا غیر دوست می‌دانند، که نشان می‌دهد نتانیاهو ممکن است از این احساسات ضدچینی برای جلب رأی‌دهندگان و تقویت تصویر خود به عنوان رهبر قوی در داخل استفاده کرده باشد.

 سرمایه‌گذاری‌های چین در اسرائیل

روابط دوجانبه میان اسرائیل و چین در دو سال گذشته به طور قابل توجهی بدتر شده، اما سردشدن آن از سال ۲۰۱۹ آغاز شد، زمانی که اسرائیل، به درخواست ایالات متحده، کمیته‌ای برای بررسی سرمایه‌گذاری‌های خارجی در کشور تشکیل داد.

در دو دهه گذشته، چین به طور گسترده در شرکت‌های فناوری پیشرفته اسرائیلی و همچنین زیرساخت‌ها، عمدتاً بنادر دریایی، سرمایه‌گذاری کرده است. گزارشی در سال ۲۰۲۱ از مؤسسه مطالعات امنیت ملی نشان داد که شرکت‌های چینی بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۰، ۴۵۰ معامله در اسرائیل، شامل سرمایه‌گذاری‌ها و خریدها، انجام داده‌اند. برای مثال، در سال ۲۰۱۴، گروه غذایی برایت چین، شرکت تنووا، یکی از شرکت‌های پیشرو فرآوری مواد غذایی اسرائیل را خریداری کرد و در سال ۲۰۲۱، شش سال پس از برنده شدن در مناقصه، گروه بنادر بین‌المللی شانگهای عملیات بندر تجاری خلیج حیفا را آغاز کرد.

چین همچنین در آزمایشگاه‌های نوآوری در مؤسسه فناوری تکنیون اسرائیل و دانشگاه تل‌آویو سرمایه‌گذاری کرد. در سال ۲۰۱۳، دانشگاه تل‌آویو با دانشگاه تسینگهوا توافق‌نامه‌ای برای تأسیس مرکز تحقیقاتی مشترک امضا کرد که توسط پکن به مبلغ ۳۰۰ میلیون دلار تأمین مالی می‌شود. یک سال بعد، تکنیون با دانشگاه شانتو توافق کرد تا مرکز تحقیقاتی مشترکی در منطقه گوانگ‌دونگ به هزینه ۱۵۰ میلیون دلار تأسیس کند.

لاوی خاطرنشان کرد که بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۲، شرکت‌های چینی هم در مناقصه‌های زیرساختی عمومی با ارزش بالا شرکت کرده و برنده شده‌اند، بیشتر از هر کشور خارجی دیگری.

هر دو دولت ترامپ و بایدن بارها به مقامات اسرائیلی در مورد سرمایه‌گذاری‌های حساس استراتژیک چین در کشور هشدار داده‌اند. بررسی کمیته ۲۰۱۹ منجر به کاهش شدید سرمایه‌گذاری چینی در اسرائیل شد، که از ۷۲ میلیون دلار در سال ۲۰۱۸ به تنها ۴۵ میلیون دلار در سال ۲۰۲۰ افت کرد.

در حالی که سرمایه‌گذاری چینی در اسرائیل کاهش یافته، صادرات چین به اسرائیل همچنان رو به رشد است در حالی که صادرات اسرائیل به چین افت کرده است. در سال ۲۰۲۴، واردات اسرائیل از چین به رکورد ۱۳.۵۳ میلیارد دلار رسید (افزایش ۱۹.۸ درصدی از ۱۱.۲۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳.) در مقابل، صادرات اسرائیل به چین در سال ۲۰۲۴ به ۲.۷۵۹ میلیارد دلار افت کرد، از ۳.۲۹۹ میلیارد دلار سال قبل. اعداد اکنون اما در حال نوسان هستند: در ژوئن ۲۰۲۵، اسرائیل ۱.۸۷ میلیارد دلار کالا به چین صادر کرد، افزایش ۲۲۷ درصدی نسبت به ژوئن ۲۰۲۴.

دیدگاه از چین

لاوی می‌گوید که تا اکتبر ۲۰۲۳، پکن با دقت روابط سیاسی با اسرائیل را از روابط اقتصادی و تجاری جدا نگه می‌داشت. چین همیشه از آرمان فلسطینی حمایت کرده است. روابط قوی با سازمان آزادی‌بخش فلسطین داشته، حق خودمختاری و تشکیل دولت فلسطینیان را به رسمیت شناخته و مشروعیت انتخابات غزه در سال ۲۰۰۶ که حماس را به قدرت رساند، تأیید کرده است. پکن همچنین از سیاست‌های اسرائیل در کرانه باختری و شهرک‌سازی‌های آن انتقاد کرده است. با این حال، چین همچنان به طور گسترده در بازار اسرائیل سرمایه‌گذاری کرد.

لاوی می‌گوید «می‌توان استدلال کرد که چین سیاست خود در قبال اسرائیل را پس از 7 اکتبر تغییر نداد، زیرا از همان زبان انتقادی و لفاظی که در درگیری‌های قبلی میان اسرائیل و فلسطینیان به کار می‌برد، استفاده کرد»

پکن به عنوان میانجی‌گر؟

از زمان 7 اکتبر، پکن تلاش کرده خود را به عنوان میانجی‌گر صلح در خاورمیانه معرفی کند و خواستار آتش‌بس فوری در غزه و ایجاد دولت فلسطینی شده است. در هفته‌های پس از حمله، چین میزبان وزرای خارجه پنج کشور مسلمان بود. طی دو سال گذشته، بیانیه‌های آن به طور مداوم بر نیاز به حل سیاسی میان اسرائیل و فلسطینیان تأکید کرده است. در ژوئیه ۲۰۲۴، حتی هیئت‌هایی از حماس و فتح را برای ترویج آشتی میزبانی کرد.

در ماه‌های اخیر، چین تلاش‌هایی برای احیای گفتگوی پیش از ۲۰۲۳ انجام داده است. انتصاب ژوئن ژنگ، دیپلمات حرفه‌ای آشنا با خاورمیانه، به عنوان سفیر در اسرائیل در دسامبر ۲۰۲۴، تغییر استراتژیک پکن را نشان داد که هدف آن بهبود روابط با اسرائیل است. این به معنای توقف انتقادات چین از اسرائیل یا تغییر لفاظی ضداسرائیلی آن نیست، اما نشان می‌دهد که رهبری چین می‌خواهد روابط به حالتی بازگردد که سیاست و اقتصاد جداگانه مدیریت شوند.

موضع ضداسرائیلی پکن ادامه دارد

طبق گفته یک دیپلمات ارشد سابق اسرائیلی، علی‌رغم نشانه‌های مثبت از چین، رهبری آن همچنان مواضع ضداسرائیلی را حفظ می‌کند. این منبع، که به شرط ناشناس ماندن سخن می‌گفت، به المانیتور گفت که پکن بارها به گروگان‌های غزه به عنوان «بازداشت‌شدگان» اشاره می‌کند. علاوه بر این، او گفت: «برخلاف روس‌ها، که بارها می‌گفتند تلاش‌های دیپلماتیک عظیمی برای آزادی اتباع خود از غزه انجام می‌دهند، چین هرگز نوآهامانی  که مادرش چینی بود، را به عنوان گروگان چینی در نظر نگرفت و هیچ همدردی خاصی نسبت به او یا خانواده‌اش ابراز نکرد.»

به عنوان رهبر خودخوانده جنوب جهانی، پکن اغلب در مجامع بین‌المللی که در آن رهبری دارد، از جمله بریکس و سازمان همکاری شانگهای، احساسات ضدآمریکایی را ترویج می‌کند.

منبع خاطرنشان کرد که پس از ۷ اکتبر، وانگ یی، وزیر خارجه چین، اسرائیل را به پاسخ‌های نامتناسب و نقض قوانین بین‌المللی در غزه متهم کرد، که پکن را به وضوح علیه اسرائیل و ایالات متحده قرار داد. با این حال، جالب است که هواپیمایی هاینان یکی از معدود شرکت‌های هواپیمایی خارجی بود که در دو سال گذشته به اسرائیل پرواز می‌کرد، حتی زمانی که دیگران به دلیل شلیک موشک از لبنان و یمن پروازها را تعلیق کردند. چین همچنین حدود ۲۰,۰۰۰ شهروند خود که در اسرائیل زندگی و کار می‌کنند، تخلیه نکرد.

منبع دیپلماتیک ارشد سابق اسرائیلی گفت «اتهام نتانیاهو علیه پکن غیرمسئولانه بود» و افزود که علی‌رغم انتقادات شدید چین از اقدامات اسرائیل، پکن دشمن اسرائیل نیست. «اسرائیل چیزی برای به دست آوردن با تبدیل چین به دشمن ندارد.»

منبع: خبر فوری