صلح و انرژی در افغانستان
فاطمه قیّمی بشنو، دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد مطالعات منطقه‌ای (خاورمیانه و شمال آفریقا): با خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان، گمانه زنی‌های بسیاری درباره اداره کشور و نیز برقراری امنیت وجود دارد. بسیاری از تحلیل گران حضور نیروهای نظامی آمریکا را وزنه تعادل در حفظ امنیت در افغانستان و منطقه می‌دانستند. مذاکرات صلح میان دولت افغانستان و طالبان نتوانسته است از ایجاد خشونت علیه مردم افغانستان جلوگیری کند. درحالیکه مذاکره کنندگان در کشورهای همسایه با یکدیگر ملاقات و با قدرت در کنفرانس صلح شرکت می‌کنند، مردم در افغانستان همچنان قربانی ترورهای خونین می‌شوند. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که چه پیوندی میان صلح و انرژی در افغانستان وجود دارد؟ یکی از عوامل دخیل در دسترسی به انرژی مساله ژئوپولتیک هر کشور است. افغانستان به لحاظ موقعیت ژئوپولتیکی که دارد می¬تواند نقش سازنده‌ای در انتقال انرژی بین کشورهای منطقه بازی کند. افغانستان به خاطر همجواری با کشورهای آسیای میانه به عنوان یکی از منابع مهم انرژی در منطقه و جهان می¬تواند در انکشاف اقتصاد منطقه نقش اساسی داشته باشد. از آنجایی که کشورهای آسیای میانه محاط به خشکی هستند، انتقال نفت و گاز از این منطقه به بازارهای مصرف کشورهای دیگر نیازمند ایجاد خطوط لوله‌های متنوع است، موقعیت ژئوپلتیک افغانستان این پتانسیل را دارد تا انتقال انرژی آسیای میانه را به جنوب آسیا تسهیل کند تا به عنوان یک محور در بخش تبادلات (ترانزیت) انرژی ظهور کند . افغانستان علی رغم آن که کشور محصور در خشکی است و فاقد محورهای مواصلاتی از جمله راه آهن و از نظر منابع و ذخایر سوختی نیز جایگاهی ندارد، اما در منطقه ژئـوپـلـیـتـیـک ابرقدرت ها بر اساس فاکتورهای ذیل از جایگاه ویژه ای برخوردار است. مجاورت با منطقه مـهـم ژئوپلیتیکی خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند، براساس تئوری قدرت دریایی ماهان کـه همچنان دریاها و تنگه‌های بین المللی برای ابرقدرت‌ها مورد توجه ویژه می باشد، همسایگـی بـا قدرت‌های جهانی مانند چین و روسیه، حضور در آسیای مرکزی و مجاورت با قفقاز؛ افغانستان را در نقشه جغرافیایی آسیا به عنوان کشوری که در مرکز تئوری هارتلند و ریملند قرار دارد معرفـی نموده است. داشتن مرزهای طولانی با دو کشور مهم اسلامی ایران و پاکستان که زمینـه‌هـای مذهبی و فرهنگی و حتی زبانی با افغانستان وجوه مشترکی دارند، همسایگی با هارتلند انرژی – خلیج فارس و دریای خزر - و کشور ایران به عنوان مرکزیت این منطقه ژئوپلیتیک و همچـنـیـن برخورداری از توپوگرافی خاص و به طور کلی داشتن شرایط فیزیکی و استراتژیکی و همچنـیـن منحصر به فرد در خاورمیانه، از دیگر ویژگیهای مهم این کشور می‌باشد.
نوعی اجماع در جامعه سیاسی بین المللی بر سر این امر وجود دارد که عادی سازی و بازسازی افغانستان باید براساس افزایش امنیت، بهبود حکومتداری، توسعه اجتماعی و اقتصادی صورت پذیرد. کنفرانس لندن در ژانویه ۲۰۰۶ معاهد افغان را تصویب کرد که اتکا‌ء زیاد به همکاری اقتصادی منطقه ای را به عنوان وسیله‌ای برای بهبود شرایط افغانستان در بلند مدت و ادغام مجدد آن در جامعه بین المللی مبنا قرار داد و همکاری اقتصادی منطقه ای در آسیای مرکزی و آسیای جنوبی به عنوان عامل مهم بازسازی افغانستان تلقی شد. مطرح شدن خط لوله تاپی نیز در این راستا مطرح است. در واقع افغانستان با مسائل و مشکلات مالی و اقتصادی دست به گریبان است، از این رو، افغانستان به کسب میلیونها دلار از طریق عوارض عبور خط لوله از سرزمین خود می اندیشد. پروژه خط لوله تاپی از جمله پروژهای انرژی در منطقه است که ادامه اجرای آن نیازمند برقرار صلح در افغانستان است.
افغانستان در موقعیتی قرار گرفته است که بر چهار محیط ژئوپلیتیک ۱. منطقه ژئوپلتیکی چین(کنفسیوسی)،۲. منطقه ژئوپلیتیکی ارتدوکسی با محوریت روسیه، ۳. منطقه ژئوپلیتیکی هند و جنوب غربی آسیا (با محوریت ایران)، ۴. منطقه ژئوپلیتیک جهان اسلام اشراف کامل دارد. مدیریت این سیستمها نیاز به پایگاههای مطمئن در هریک از این حوزه های ژئوپلیتیکی دارد . اگر افغانستان نتواند در مذاکرات صلح به نتیجه برسد و صلح داخلی را بوجود آورد به عنوان یک کشور ضعیف در منطقه باقی خواهد ماند. ادامه این روند سبب خارج شدن افغانستان از پروژهای انرژی منطقه‌ای خواهد شد. امنیت اصلی ترین عامل در ایجاد سرمایه گذاری در افغانستان است. اگر افغانستان نتواند در مذاکرات صلح با طالبان به نتیجه برسد نخواهد توانست امنیت را به صورت پایدای برقرار کند. همچنان شاهد وقوع ترورهای بسیاری در کشور افغانستان هستیم. ترورهایی که مردم عادی بیشترین قربانیان آن هستند. هریک از طرفین به خوبی می‌دانند برای اداره افغانستان در آینده‌ای نزدیک به سرمایه گذاری‌های گسترده خارجی در داخل نیاز دارند. صلح در افغانستان چه تحت لوای حکومت ملی و چه حکومت ائتلافی زمینه‌های آبادانی را فراهم خواهد نمود. کشورهای همسایه چشم به مذاکرات صلح دارند. آنها علاقمند هستند تا در پروژه‌های انرژی خود از موقعیت استراتژیک افغانستان بهره برداری کنند. اما همه اینها منوط به ایجاد ثبات داخلی و امنیت سرمایگذاری در داخل افغانستان می‌باشد.
منبع: مجله خبرگزاری و علمی پژوهشی إیلسس آلپ
دیدگاه تان را بنویسید