روند عادی سازی دمشق-آنکارا به کجا انجامید؟

به گزارش  گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، قطع رابطه میان آنکارا و دمشق از اواخر 2011 آغاز شد. در همان سال، موج پناهندگی سوری‌ها به ترکیه آغاز شد و تعداد آنها در سال 2023 به حدود چهار میلیون نفر رسید که اهرم فشار سیاسی را بر دولت حزب عدالت و توسعه از جانب اپوزیسیون ترکیه ایجاد کرد و اپوزیسیون از پرونده آوارگان به عنوان اهرم فشار اصلی در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه استفاده کرد.

 لحن اظهارات رسانه‌ای میان دمشق و طرف ترکیه‌ای طی مقطع اخیر از سال میلادی جاری آرام شده بود و مسیر همگرایی طرفین نیز با نظارت طرف روسی آغاز شده است.

روند عادی سازی میان ترکیه و سوریه که پیش از این گمان می رفت با پیشرفت همراه باشد با توجه به مواضع جدید به نظر همچنان پیچیدگی خاص خود را دارد.

در مسیر همگرایی میان ترکیه و سوریه موانع متعددی قرار دارد. هرچند مسکو تلاش می‌کند که نقشه راهی برای پر کردن شکاف میان آنکارا و دمشق بیابد، اما مواضع میان طرفین گواهی بر این است که توافقی که منجر به برقراری و عادی سازی روابط میان دمشق و آنکارا شود، همچنان دور به نظر می‌رسد.

«بشار اسد» رئیس جمهور سوریه در نشست سران عرب در جده در روز جمعه در جده عربستان از خطر تفکر توسعه طلبانه عثمانی سخن گفت که به صورت تلویحی ترکیه را مد نظر قرار داد.

از سوی مقابل، «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه هم گفت که آنکارا قصد خروج از شمال سوریه را ندارد.

وی حتی آغاز مرحله جدیدی از تحرکات نظامی را بعید ندانست و افزود: ما مرزهایی با سوریه به طول بیش از 900 کیلومتر داریم و تهدید دائمی از سوی تروریسم از طریق این مرزها به سمت ترکیه وجود دارد اگر ما حضور نیروهایمان در آنجا را باقی نگه داریم، تنها یک علت دارد که همان مبارزه با تروریسم است.

اردوغان درخواست دمشق برای عقب نشینی نیروهای ترکیه را هم اینگونه جواب داد: ما به این موضوع فکر نمی‌کنیم چرا که تهدید تروریستی ادامه دارد.

پس از آن «فیصل المقداد» وزیر خارجه سوریه گفت: امکان عادی سازی با ترکیه وجود ندارد زیرا سرزمین سوریه را اشغال کرده است. ما تلاش‌های دوستان روس و نیز پیوستن جمهوری اسلامی ایران به مذاکراتی که در سطح امنیتی و نظامی و سیاسی برگزار شده است را ارج می‌نهیم. اشغالگری در سوریه باید چه در شمال غربی یا شمال شرقی یا التنف پایان یابد.

مواضع اتخاذ شده از سوی مقامات دو کشور نمایانگر مسیر طولانی دو کشور است. بشار اسد این شروط را مطرح می‌کند که ترکیه از شمال سوریه عقب نشینی کرده و از حمایت از گروه‌های مخالف سوری در شمال این کشور دست بردارد تا پس از تحقق این شروط، همگرایی با نظام ترکیه حاصل شود اما آنکارا تا به این لحظه با این شروط مخالفت کرده است.

تاثیر همگرایی عربی

برخی تحلیلگران بر این باور هستند که همگرایی کشورهای عربی با دمشق هم در بحث عادی سازی روابط میان سوریه و ترکیه نقش دارد.

«احمد القربی»، تحلیلگر سیاسی اعلام کرد که اظهارات متقابل ترکیه و نظام سوریه، تلاشی برای بالا بردن سقف تا قبل از آغاز مذاکره با نظارت طرف روس است. هر یک از طرفین به طرف دیگر در مسائل متعددی نیاز دارد و من بر این باورم که هر طرف امتیازدهی‌‌هایی خواهد کرد همچون عقب نشینی جزئی ترکیه یا محدود کردن حمایت ارائه شده به گروه‌های مخالف سوری.

القربی گفت: روند عادی سازی حاصله میان ترکیه و سوریه متوقف نخواهد شد اما این عادی سازی در سایه تضارب منافع و شروطی که هر طرفی می‌گذارد، به زمان نیاز دارد. سخنان بشار اسد در نشست سران عرب درمورد خطر توسعه طلبانه عثمانی تلاشی برای کسب وجوه مشترک میان او با برخی از کشورهای عربی بود که مخالف حضور ترکیه در شمال سوریه هستند.

تاثیر آوارگان سوری بر روند عادی‌سازی

مولود چاووش اوغلو از آغاز همکاری با بشار اسد رئیس جمهور سوریه برای بازگرداندن آوارگان سوری به مناطق تحت کنترل دمشق خبر داد.

وی گفت: ما همکاری با رئیس جمهور سوریه را برای بازگرداندن آوارگان سوری به مناطق خود آغاز کردیم و بر لزوم اعزام آوارگان سوری به مناطق تحت کنترل دولت سوریه تاکید می‌کنیم.

وزیر خارجه ترکیه با بیان اینکه در نشست چهارجانبه وزرای خارجه (ایران، ترکیه، روسیه و سوریه) در مسکو بر سر نقشه راه بازگشت آوارگان سوری به توافق رسیدند، تاکید کرد: نشست سه جانبه بین روسای جمهور ترکیه، روسیه و سوریه در حال برنامه ریزی است.

از آنچه گفته شد می‌توان نتیجه گرفت که با توجه به لحن مقامات دو کشور، به نظر نمی‌رسد که آبهای راکد میان دو کشور با سرعت به حرکت درآید، هر چند که در جهان سیاست همه چیز قابل تغییر است.

بیشتر بخوانید

وزیر خارجه سوریه: دیدار بشار اسد با اردوغان فقط بعد از پایان اشغالگری ترکیه امکانپذیر است

با توجه به مواضع جدید، به نظر می‌رسد که چرخ عادی سازی با سرعت آرام تری حرکت کند به ویژه که روس‌ها هم بیکار ننشسته و به دنبال نزدیک کردن طرفین به یکدیگر هستند. «سرگئی لاوروف» وزیرخارجه روسیه پیش تر در نشست چهارجانبه وزیران خارجه روسیه، ایران، سوریه و ترکیه در مسکو گفته بود: همه ما زمینه بازگشت امن و داوطلبانه آوارگان به سکونتگاه دائمیشان در سوریه را فراهم می‌کنیم.