مشی سیاسی اردوغان در ۲۲ سالگی حزب حاکم ترکیه؛ فراز و فرود یک حزب سیاسی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و هواداران او، بیست و دومین سالگرد تاسیس حزب عدالت و توسعه را جشن گرفتند. حزبی که عملاً به عنوان یک شاخه انشعابی از حزب فضیلت مرحوم اربکان تاسیس شد و گروهی از شاگردان اربکان به عنوان متجددین، از استاد خود جدا شدند.

افرادی همچون عبدالله گل، رجب طیب اردوغان، بلنت آرنچ، عبدالطیف شنر و دیگران، با این استدلال که می خواهند به مفاهیمی همچون بازار آزاد و لیبرالیسم، تعامل با غرب و مبارزه با فقر بها دهند، صف خود را از اربکان جدا کردند و در آگوست سال 2001 میلادی، آکپارتی یا حزب عدالت و توسعه اعلام موجودیت کرد.

البته در چند سال گذشته، اردوغان بارها دستور داده که نام دوستان مغضوب او، از لیست اسامی موسسین حزب پاک شود. به همین خاطر اگر همین حالا به پایگاه اینترنتی حزب عدالت و توسعه مراجعه کنید، در بین اسامی لیست موسسین حزب، نام افرادی همچون عبدالله گل و تمام کسانی که انتقادی علیه اردوغان مطرح کرده اند، از لیست تاریخی قلم خورده اند!

حزب حاکم ترکیه، علاوه بر آن که موجب تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مهمی در تاریخ معاصر این کشور شده، بر بسیاری از روندهای سیاسی و امنیتی منطقه نیز تاثیر گذاشته است. اما حالا این حزب با عظیم ترین بحران اقتصادی روبرو شده و با وجود ناکارآمدی و ناتوانی در خروج از بحران، با طرح شعارهای ملی گرایانه و امنیتی سازی فضا، در یک رقابت نابرابر در سال جاری میلادی، باز هم توانست به کمک چند حزب دیگر، دولت تشکیل دهد و قدرت را در دست بگیرد.

سخن عجیب اردوغان در سالگرد تاسیس حزب

از کل دوران 22 ساله تاریخ حزب عدالت و توسعه، تنها به مدت 2 سال و نیم، کرسی رهبری این حزب به فردی غیر از اردوغان سپرده شده است. (یک سال و نیم احمد داود اوغلو رهبر حزب بود و یک سال هم بن علی ییلدرم این پست را در اختیار گرفت.) بنا به گفته بسیاری از ناظران سیاسی ترکیه، اردوغان در مقام رهبر حزب، رقیب و جایگزین ندارد و همه او را با لفظ احترام آمیز «رئیس» مورد خطاب قرار می دهند.

اردوغان دیروز و در سالگرد تاسیس حزب خود، درباره تورم و بحران اقتصادی نیز اظهار نظر کرده و گفت:«می دانیم که افزایش هزینه های زندگی ناشی از اثرات بحران های جهانی، مردم ما را در شرایط دشوار قرار داده است. همانطور که همه مشکلات کشورمان را حل کرده ایم، امیدوارم دوباره این مشکل را حل کنیم. این وظیفه ماست که سطح زندگی تک تک مردممان از کارمند گرفته تا بازنشستگان را که در این روند رفاه خود را از دست داده اند، بالاتر از سطح زندگی قبلی قرار دهیم. همانطور که می دانید علاوه بر مشکلات مزمن گذشته، برای بازسازی شهرهای آسیب دیده خود در زلزله 6 بهمن ماه با 104 میلیارد دلار بار مواجه هستیم».

اردوغان به جای آن که مسئولیت بحران اقتصادی کشور را بر عهده بگیرد، موضوعاتی همچون شیوع ویروس کرونا، حمله روسیه به اوکراین و وقوع زلزله را به عنوان دلایل اصلی وضعیت فعلی مطرح کرد.

سخنان قدیمی اردوغان و خنده تلخ تماشاگران

به مناسب سالگرد تاسیس حزب عدالت و توسعه ترکیه، ویدیویی از سخنان قدیمی اردوغان بازنشر شد که مقایسه آن سخنان با مواضع امروز او، بینندگان را به خنده واداشت. البته خنده ای تلخ.

اردوغان در فایل ویدیویی سخنرانی خود که در سال 1992 میلادی ضبط شده، چنین گفته است: «مسئولین، با سیاست غلط خود، کشور ما را چند قرن به عقب برده اند. در سال 1924 میلادی هر یک دلار آمریکا تنها 90 قوروش یعنی کمتر از یک لیره می ارزید اما حالا و در سال 1992 میلادی و تنها ظرف 68 سال هر 1 دلار آمریکا به 8 هزار و 200 لیره رسیده است. این کشور که دست ما نبوده. اینها بودند که این کشور را به این حال و روز انداختند. ترکیه تبدیل به کشور بدهی های خارجی شده و ما هنوز هم مستقل نیستیم. از لحاظ روحی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی و سیاسی به غرب وابسته هستیم و مقدرات کشور ما در دست یک عده غربگرا است».

ویدیوی سخنان اردوغان در حالی بازنشر شده که او در سال 2002 میلادی ترکیه را با دلار 1 و نیم لیره ای تحویل گرفت و حالا هر دلار 27 لیره می ارزد! در سالی که اردوغان به قدرت رسید تمام بدهی های خارجی ترکیه تسویه شده بود، اما حالا دولت و بخش خصوصی بیش از 300 میلیارد دلار بدهی خارجی دارند.

فراز و فرود آرای حزب حاکم ترکیه

حزب عدالت و توسعه در سال 2002 میلادی در حالی که برای اولین بار وارد میدان رقابت انتخاباتی شده بود، توانست با 10 میلیون و 808 هزار رای از مجموع 550 کرسی پارلمان، 363 کرسی به دست آورد و به تنهایی دولت تشکیل دهد. این حزب در چند دوره انتخابات سراسری در 20 سال گذشته چنین نتایجی به دست آورده است:

1.انتخابات سال 2002 میلادی 34 درصد.

2. انتخابات سال 2007 میلادی 47 درصد.

3. انتخابات سال 2011 میلادی 49.8 درصد.

4. انتخابات سال 2015 میلادی 41 درصد.

5. انتخابات سال 2015 میلادی 49.50 درصد.

6. انتخابات سال 2018 میلادی 42.56 درصد.

7. انتخابات سال 2023 میلادی 36 درصد.

نگاهی اجمالی به آرای بالا، نشان دهنده این است که حزب عدالت و توسعه از سال 2002 میلادی یعنی سال تاسیس تا سال 2011 میلادی، یک دوران صعودی را طی کرده و به اوج شکوه و اقتدار رسیده، اما پس از آن قدم در مسیر افول نهاده و از رای 50 درصدی به رای 36 درصدی رسیده است. یکی از دلایل کاهش محبوبیت حزب عدالت و توسعه، کنار نهادن شعارهایی همچون مبارزه با فقر، پاکدستی و ساده زیستی است. حالا بسیاری از مقامات این حزب دچار تجمل گرایی، رانت پروری، فساد مالی و تکبر شده و عملاً شایسته سالاری را نیز کنار نهاده اند.

به باور منتقدین اردوغان، او در دهه نخست تاسیس حزب، همواره بر اساس تصمیم برخاسته از خرد جمعی اقدام می کرد و به معاونین و مشاورین گوش می سپرد. اما حالا یک روند اقتدار طلبانه و تمامیت خواهانه را در پیش گرفته و گوش او به حرف کسی بدهکار نیست.

با آن که حزب عدالت و توسعه در حوزه های اجرایی، پروژه های عظیم عمرانی و بسیاری از حوزه های دیگر، موفقیت های چشمگیری به دست آورده اما دموکراسی از این حزب رخت بربسته و حالا اردوغان رهبری است که خواسته های او در مدت زمانی بسیار کوتاه به قوانین و فرامین لازم الاجرا تبدیل می شوند.