ریاض میز مذاکره ایران و آمریکا را می‌چیند؟
در فوریه ۱۹۴۵، فرانکلین روزولت، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، پس از بازگشت از کنفرانس یالتا، برای دیدار با عبدالعزیز بن سعود، بنیان‌گذار پادشاهی مدرن عربستان سعودی، در «دریاچه تلخ بزرگ» در امتداد کانال سوئز، تلاش زیادی کرد. فرانکلین روزولت شاید اولین رئیس‌جمهور ایالات متحده بود که شیفته خاندان سعودی، تحت تاثیر ذخایر نفتی آنها، شد. وی اما آخرین سیاستمدار شیفته سعودی‌ها در واشنگتن نبود.
شش نفر از جانشینان او میزبان پادشاهان سعودی در واشنگتن بودند. اما شاید رابطه هیچ رئیس‌جمهوری با یک مقام عالی‌رتبه سعودی به اندازه رابطه دونالد ترامپ، رهبر فعلی کاخ سفید، با محمد بن‌سلمان، ولیعهد چهل‌ساله عربستان که این هفته به واشنگتن رفته، پر از چالش‌ها و اهمیت‌های ژئوپلیتیک، به‌خصوص در قبال ایران، نباشد.
محمد بن‌سلمان روز سه‌شنبه ۱۸ نوامبر برای دیدار با دونالد ترامپ وارد کاخ سفید شد و مورد استقبال ویژه‌ای قرار گرفت. یک گروه موسیقی نظامی نیز برای بن‌سلمان در محل حاضر بود و استقبال با پرواز جنگنده‌ها انجام شد. فاکس نیوز استقبال ترامپ از بن‌سلمان را که شامل پرواز جنگنده‌ها بر فراز آسمان بود، «استقبالی بی‌نظیر از رهبر عربستان سعودی در کاخ سفید» توصیف کرد. این سفر در حالی انجام شد که منطقه طی ماه‌های اخیر بحران‌های فراگیری را از سر گذرانده است؛ از جنگ ۱۲روزه و تجاوز آمریکا و رژیم صهیونیستی به ایران گرفته تا سطح بالای اختلاف‌ها بر سر پرونده هسته‌ای ایران و فعال‌سازی مجدد مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی.
این در حالی است که ولیعهد عربستان در دیدار با ترامپ گفت: «ما تمام تلاش خود را برای دستیابی به توافق بین ایالات متحده آمریکا و ایران انجام خواهیم داد و معتقدیم که داشتن یک توافق خوب برای آینده ما نیز خوب است و ایران نیز خواستار توافق است.» از سوی دیگر، رئیس‌جمهوری آمریکا در جریان دیدار با ولیعهد عربستان، بار دیگر مدعی شد که ایالات متحده کار بزرگی در نابودی ظرفیت هسته‌ای ایران انجام داده است. بنا به گزارش نیویورک تایمز، وی در این نشست همچنین گفت که دو طرف پیش از جنگ نیز امکان دستیابی به توافق را داشتند، اما این امر محقق نشد. ترامپ در ادامه مدعی شد: «آنها شاید در ظاهر چیز دیگری بگویند، اما واقعیت این است که به‌شدت خواستار توافق هستند. فکر می‌کنم اتفاقی رخ خواهد داد.»
از یاد نباید برد که سفر بن‌سلمان در حالی به آمریکا صورت گرفت که روز دوشنبه ۲۶ آبان این مقام سعودی یک پیام کتبی از مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، دریافت کرد. طبق گزارش خبرگزاری عربستان (واس)، این پیام در جریان دیدار علی‌رضا رشیدیان رئیس سازمان حج و زیارت ایران با عبدالعزیز بن‌سعود بن‌نایف بن‌عبدالعزیز، وزیر کشور عربستان، به طرف عربستانی تحویل داده شد. با وجود گمانه‌زنی‌ها درباره محتوای این نامه، روز چهارشنبه ۲۸ آبان، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، در مورد پیام ارسالی از سوی رئیس‌جمهور کشورمان به ولیعهد عربستان و ارتباط آن با سفر ولیعهد سعودی به آمریکا گفت: «پیام رئیس‌جمهور به ولیعهد عربستان که توسط رئیس جدید سازمان حج و زیارت کشورمان تسلیم شده است، صرفا محتوای دوجانبه داشته و حاوی قدردانی جمهوری اسلامی ایران از عربستان به‌خاطر خدمات ارائه‌شده به حجاج ایرانی در جریان مراسم حج سال گذشته و اهمیت استمرار همکاری‌ها و هماهنگی‌ها برای برگزاری موفق مراسم حج امسال بوده است.» سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به سوال خبرنگاران راجع به ادعای رئیس‌جمهور آمریکا درباره مذاکره با ایران، گفت: «در حال حاضر هیچ فرآیند مذاکراتی بین ایران و آمریکا وجود ندارد.»
برخی تحلیل‌ها حاکی از آن بوده که محمد بن‌سلمان چه‌بسا در دیدار با ترامپ خواستار آن شده که مذاکرات با ایران در اسرع وقت از سر گرفته شود و حتی عربستان می‌تواند نقش میانجی را در این زمینه ایفا کند، هرچند احتمالا عمان میزبان گفتوگوهای احتمالی خواهد بود. این در حالی است که پیش از شروع مذاکرات میان ایران و آمریکا در دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ، سی‌ان‌ان از تمایل عربستان برای میانجی‌گری میان ایران و آمریکا خبر داده بود. اندیشکده شورای آتلانتیک طی گزارشی در این رابطه عنوان کرد: برای درک اینکه چرا دستیابی به یک توافق هسته‌ای با ایران باید دست‌کم از نگاه سعودی‌ها بخش اساسی دیدار با دولت ترامپ باشد، باید به پایان جنگ ماه ژوئن امسال میان ایران و اسرائیل بازگشت. جنگ ۱۲روزه بدون هیچ توافق هسته‌ای میان واشنگتن و تهران پایان یافت و ایران پس از آن به بازسازی توان نظامی خود پرداخته است. علاوه بر این، می‌توان گفت این جنگ امید‌ها برای دستیابی به توافق هسته‌ای را نیز تخریب کرده و بی‌اعتمادی میان حکومت ایران و دولت آمریکا را عمیق‌تر کرده است.
این گزارش در ادامه عنوان کرد که عدم تسلیم ایران در برابر غرب و احتمال شعله‌ور شدن دور دیگر درگیری‌ها، کشورهای حوزه خلیج فارس را نگران کرده است، چراکه بسیاری هشدار می‌دهند که نزاع مجدد می‌تواند آنها را نیز درگیر کند. همین نکته سبب شده که گمانه‌زنی‌ها درباره نقش بن‌سلمان به‌عنوان میانجی و عامل تنش‌زا میان طرفین بالا بگیرد.
در همین رابطه اندیشکده کارنگی طی گزارشی به تاریخ ۱۸ نوامبر عنوان کرد: محمد بن‌سلمان فقط بر ایالات متحده متمرکز نیست. او درحالی‌که امیدوار است با واشنگتن به یک توافق امنیتی دست یابد، با سایر قدرت‌های بزرگ و کوچک نیز برای گسترش گزینه‌های خود تماس گرفته است. او روابط نزدیکی با روسیه و چین در زمینه هیدروکربن‌ها، نفت و فناوری برقرار کرده است و به دنبال تنش‌زدایی با ایران است تا محیطی امن در خلیج فارس برای برنامه‌های اقتصادی خود ایجاد کند. این گزارش در ادامه عنوان کرد که بن‌سلمان نگاهی تردیدآمیز به سیاست خارجه آمریکا (مانند خروج یک‌جانبه این کشور از برجام) دارد و نمی‌خواهد به نوک پیکان آمریکا یا اسرائیل علیه ایران تبدیل شود. از سوی دیگر، ممکن است رهبران خلیج فارس به این باور رسیده باشند که گسترش روابط دیپلماتیک با تهران (که در سال‌های اخیر تقویت شده) می‌تواند از عربستان در برابر جنگ آینده بین اسرائیل و ایران محافظت کند.
این تحولات در حالی صورت می‌گیرد که ایران تاکید کرده که در صورت رعایت شروط مدنظرش، ابایی از میدان دادن به دیپلماسی ندارد. در همین رابطه، سیدکمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی، طی مصاحبه‌ای عنوان کرد که ایران مایل است در صورتی که مذاکرات با احترام انجام شود، گفتوگوهای هسته‌ای با آمریکا را از سر بگیرد. وی در گفت‌وگو با شبکه خبری سی‌ان‌ان آمریکا گفت که در‌عین‌حال، تهران از موضعی که پیش از حمله آمریکا و اسرائیل در ماه ژوئن داشت، عقب‌نشینی نخواهد کرد. وی در این مصاحبه اختصاصی که در تهران انجام شد، گفت: «آنها باید نخستین گام را بردارند تا نشان دهند آماده‌اند بر اساس شرایطی که ما تعیین کرده‌ایم، با ما وارد تعامل شوند. این کار باید بر‌اساس برابری و احترام متقابل انجام شود. دستور کار نیز باید از پیش آماده شود تا شفافیت در محتوا و روند مذاکرات تضمین شود.»
چنین به نظر می‌رسد که روابط عربستان با آمریکا بدل به کاتالیزوری احتمالی برای کاهش تنش‌ها در منطقه شده است و باید منتظر ماند و دید که آیا گمانه‌زنی‌ها در این رابطه می‌تواند به واقعیت بدل شود یا آنکه باید چشم‌انتظار انتخاب سخت بن‌سلمان میان صلح منطقه و اتحاد با واشنگتن بمانیم.
دیدگاه تان را بنویسید