تکرار روحانی، تَکرار دوم خرداد

غلامرضا ظریفیان* امروز دوم خرداد، سالگرد حماسه خرداد 76 است که دولت اصلاحات در آن سال در فضایی خاص متولد شد. درواقع دوم خرداد یک مرحله تکاملی در گفتمان انقلاب اسلامی است. گفتمان انقلاب اسلامی دارای یک تبار خاص بوده که از مشروطه شروع می‌شود و یک نقطه پیروزی دارد که در 22 بهمن بهمن 57 رخ می‌نماید. برای تحقق شعار‌های اصلی انقلاب ازجمله آزادی و استقلال در قالب نظامی به نام ‌جمهوری اسلامی به یک بسترسازی طولانی و عمیق نیاز بود. طبیعی است انقلاب به‌رغم مشکلات و مسائل سنگین ازجمله جنگ تحمیلی که در دهه اول از حیات خود با آن مواجه شد، توانست نظام را باثبات سازد، نهادهای آن را تنظیم و قانون اساسی را تدوین کند. در نهایت این نظام به یک نظام مستقر و تثبیت‌شده تبدیل شد، اما برای تکامل و تحقق تعمیق‌یافته شعارهای بنیادینش که انقلاب نیز براساس همان مسائل و شعارهای بنیادین شکل گرفته بود، به یک مرحله تکاملی دیگر نیاز داشت. به همین دلیل دوم خرداد را باید به عنوان یکی از مراحل تکاملی انقلاب اسلامی و یکی از لایه‌های زیرین این شعارهای اصلی انقلاب دانست. در دهه اول انقلاب شخصیت‌های شناخته‌شده‌ای داشتیم و جامعه نیز به یکی از این افراد شاخص در انتخاب خود رجوع می‌کرد، اما ما اولین رقابت جدی را در عرصه ‌جمهوریت در دوم خرداد تجربه کردیم. جامعه، جامعه‌ای است که دو رقیب متکی به دو جریان فکری را در خود جای داده است و حتی این ذهنیت وجود دارد که جریانی که بیشتر مسلط است، احتمال دارد در انتخابات پیروز شود، اما مردم با اتکا به همین قانون اساسی و همان میدان عمل وارد رقابت شده و در نهایت اراده خود را محقق می‌کنند. دوم خرداد یکی از نخستین تجلی‌گاه‌های تعمیق مردمسالاری در ایران است. مردم ما مردمسالاری را در 22 بهمن 57 تحقق بخشیدند و نهادها و نظام‌های آن را ایجاد کردند، اما در شکل عمیق و بنیادی‌تر در دوم خرداد نقش سیاسی خود را با تکیه بر آن بنیادهای کلان تعمیق بخشیدند. مردم نقش بسیار موثری در انتخاب رئیس‌جمهور داشتند. دوم خرداد در واقع عصر تعمیق گفتمان مردمسالاری‌خواهی در انقلاب اسلامی است. در همین دوره نیز مبحث شوراهای اسلامی و تعمیق دموکراسی در لایه‌های زیرین جامعه و تمرین دموکراسی نیز تحقق یافت. دوم خرداد به بیانی دیگر گسترش و بسط شعار اصلی انقلاب یعنی آزادی بود. دوم خرداد به دلیل نوع کنش مدیران آن دوره و نوع نگرش آنان به جامعه باعث تغییری شگرف در ایران شد. مدیران این دوره در قالب گسترش مفهوم آزادی بر این امر تاکید داشتند که باید جامعه به سمت سیستم‌محور بودن در بستر توسعه سیاسی و فرهنگی گام بردارد و شبکه سیستمی برای اداره جامعه ایجاد گردد، دوم خرداد عصر مرجع برای ما محسوب می‌شود. نکته جالب توجه در مورد دوم خرداد تداوم و تکامل آن در طول دو دهه گذشته است. این تکامل با شکل‌گیری مراجعی معنوی نیز برای آن همراه بوده است. در واقع با یک نگاه کلان‌تر آموزه‌ها و انگاره‌های دوم خرداد عرصه وسیع‌تری به خود گرفت. در دو دهه گذشته جریانی که اصلاحات را نمایندگی می‌کرد آن‌چنان گفتمان خود را بسط داد که جریانی به نام اعتدال نیز به این جریان گفتمانی نزدیک شد و ما شاهد ایجاد یک سپهر وسیع‌تر در جامعه. درواقع گفتمان دوم خرداد گسترش بیشتری پیدا کرده است. در انتخابات 29 اردیبهشت این امر به خوبی متجلی شد. درواقع انتخاب آقای روحانی تکرار همان گفتمان دوم خرداد است با این تفاوت که اکنون گفتمان دوم خرداد بسیار توسعه یافته است. این امر حتی به نوع دیگری در مناظره‌های صدا و سیما نیز خود را نشان داد. رقبای جریان اصلاح‌طلب و اعتدالی از بخشی از نکات کلیدی گفتمان دوم خردادی به عنوان مبانی تبلیغاتی خود استفاده ‌کردند. این نشان می‌دهد اصولگرایان نیز در برهه‌هایی ناچار به بازی در عرصه گفتمانی دوم خرداد هستند. با این‌همه و در طول دو دهه گذشته، دوم خرداد یکی از مهم‌ترین ایستگاه‌های حیات سیاسی انقلاب اسلامی بوده که ضمن گسترش، روزبه‌روز در مسیر تداوم و تکامل نیز حرکت می‌کند. آخرین ایستگاه این گفتمان نیز اکنون در دولت اعتدال و امید متجلی شده است.

* فعال سیاسی اصلاح‌طلب

منبع: روزنامه آرمان